Nörojen Mesane Hastalıkları

Alt üriner sistem, idrarın depolanması ve uygun şekilde boşaltılmasını sağlar. Bu işlev mesane ve mesane boynu ile mesanenin kompleks sinir yapısı ile sağlanır. Mesane sinirlerin kontrolü altında olan güçlü mesane kas yapısı, mesane basıncının regülasyonundan sorumludur. Mesanenin dolum fazı süresince, mesane basıncı düşük tutularak; üst üriner sistemden yeterli drenajın gerçekleşmesi sağlanır. Detrüsör olarak adlandırılan mesane kasında meydana gelen istemsiz kasılmalar; ‘mesane kompliansı’ olarak adlandırılan, mesane içi basınç regülasyon mekanizmasının bozulmasına neden olur. Mesanenin dolumu süresince mesane çıkım direnci, mesane çıkımı ve mesane çıkımında yer alan istemli kas yapısı sayesinde sağlanır.

Normal işeme fonksiyonu sırasında, istemli kasların gevşemesi ile çıkım direnci azalmakta ve düşük basınçlı bir akım ile işeme başlamaktadır. Bunun takiben güçlü mesane kası kasılarak işemenin tamamlanması sağlanmaktadır. Mesane kasının kasılma yetersizliği ya da mesane çıkımı direncini arttıran durumların varlığında; yeterli idrar boşalma işlemi gerçekleşmemektedir. İdrar tutma ve işeme fonksiyonu, kompleks nörojenik yollar, refleks merkezler ile bu yol ve merkezler arasındaki iletişimi sağlayan nöron (sinir hücresi) ve nörotransmitterler (sinir hücrelerinden salınan kimyasal maddeler) aracılığı ile gerçekleşir. Bu merkezler içinde en önemlileri;

1. beyin sapında yer alan işeme merkezi ve beynin ilgili merkezleri,
2. omurilik
3. omurilik son kısım ile bu bölgeden köken alan çevresel sinir yapılarıdır.

İşeme ve idrar tutma ile ilgili bu üç ana anatomik bölgenin rahatsızlıkları, farklı bulgu ve tedavi gereksinimlerine neden olmaktadır. Genel olarak omurilik son kısım ve çevresel sinirler alt motor bölgeler, diğer iki bölge ise üst motor nöronlar olarak isimlendirilir.

Alt Motor nöron lezyonları (hasarları):

Klasik olarak düşük aktiviteli ve refleks yeteneğini kaybetmiş bir mesane kası ve normal ya da gevşemiş bir mesane çıkımı söz konusudur. Bu tarz lezyonlar; omurilik son kısım yaralanmaları, omurilik son kısım doğuştan gelişmemesi, çevre sinir iltihabı, çevre sinir zona hastalığı, omurilik son kısım disk hastalığı, şeker hastalığı, B12 vitamin eksikliği, ilgili bölgeye kanser metastazı ve multiple sclerozis gibi hastalıklarda görülebilir.

Üst Motor nöron lezyonları (hasarları):

Genel olarak mesane kasının, yüksek aktiviteli ve sürekli kasılmalar gösterdiği bir yapı söz konusudur. Ek olarak, lezyonun seviyesine göre, mesane kası ile idrar tutmayı sağlayan çıkım kasları arasında oluşan koordinasyon bozukluğu nedeniyle; mesane içi basınç değerlerinin aşırı yükselmesi ulaşması ve üst üriner sistemin zarar görmesi söz konusudur. Bu tarz lezyonlar omurilik yaralanmaları, omurilik tümörleri, multiple sclerozis, omurilik iltihabı ile beyin de hasar oluşturan tümör, kanama, yaşlanma, Parkinson hastalığı ve beyin travması gibi hastalıklardan sonra görülebilir.

Nörojenik mesane olgularında tedavi seçeneği; altta yatan hastalığa ve motor nöron hastalığının hangi seviyede olduğuna göre değişir. Mesane kasılmalarının kontrolsüz olarak arttığı hastalarda, bu kasılmaların giderilmesi ve mesane içi basıncının düşürülerek üst üriner sistemin zarar görmesinin engellenmesi hedeflenir. Bu amaçla, mesane kasının kasılmasını baskılayan ilaçlar kullanılır. İlaç tedavinsin yeterli olmadığı olgularda ise cerrahi yöntemler uygulanır. Mesane kas kasılmasının olmadığı düşük aktiviteli mesanelerde ise mesanenin ‘Temiz Aralıklı Kateterizasyon’ ile boşaltılması gerekir.