İnmemiş Testis (Kriptorşidizm)
Testislerin bir ya da ikisinin birden skrotum olarak adlandırılan yumurtalık torbası içinde yer almaması durumudur. Testislerin erkekte başlıca görevi: erkelik hormonu olan ‘Testosteron’ ve üreme için gerekli ‘Sperm’ üretimin sağlanmasıdır. Testislerin bu iki önemli fonksiyonunu tam olarak yerine getirebilmesi için; karın dışında ve skrotum içinde yerleşik olması gereklidir. Skrotum’un karına yakın üst bölümünde, kasık kanalında ya da karın içinde yerleşik olan testisler; bulunmaları gereken ortamdan daha yüksek ısıya sahip ortamlarda zarar görebilmektedir.
Doğum öncesi testisler karın bölgesinde yer almakta olup, doğuma yakın ve hemen sonrası dönemde skrotum içine doğru inişe geçerler. Bu iniş sürecinin eksik/yetersiz kalması sonucu; inmemiş testis olguları ile karşılaşılmaktadır. Testislerin iniş süreci komplike bir yapıya sahiptir. Bu süreçte beyinden salınan uyarıcı hormonların önemli rol oynadığı bilinmektedir. Bu hormon uyarılarının eksik kaldığı olgular ya da erken doğan çocuklarda ‘İnmemiş Testis’ hastalığının daha sık görüldüğü kabul edilmektedir. Bununla birlikte, testisi skrotuma bağlayan bağın gelişim eksikliği ve testislerin beyinden salınan uyarıcı hormonlara karşı duyarsızlığı da hastalığın gelişiminde rol oynuyor olabilir.
Erken doğan çocukların %30’unda, zamanında doğan çocukların ise %3.4’ünde testislerin skrotuma inmemiş olduğu görülmektedir. Buna karşılık birinci yaşın sonunda; erken doğanların %5’inde, zamanında doğanların ise %0.5’inde testislerin tek ya da çift taraflı olarak henüz skrotuma inmediği tespit edilmiştir. Tüm inmemiş testis olguların %15 kadarında çift taraflı inmemiş testis olduğu rapor edilmektedir. İnmemiş testisler, karın içi, kasık kanalı ya da yüksek skrotal yerleşimli olabilirler. Tüm bunlara ek olarak normal iniş yolunun dışında ortaya çıkan testislere de nadiren rastlanabilmektedir.
İnmenmiş testis tanısı, testislerden bir ya da ikisinin skrotumda yer almaması ile konulur. Genellikle doğum sonrası yapılan rutin takiplerde ya da ailenin fark etmesiyle hekime başvurulmaktadır. Üroloji uzmanı bir hekim tarafından yapılan fizik muayene ile kesin tanı konulur. Nadiren ileri yaşlarda çocuk sahibi olamama nedeniyle başvuran ve testisinin inmemiş olduğu saptanan olgular da bulunmaktadır.
Fizik muayene ile kasık kanalı ya da yüksek skrotum yerleşimli testislerin saptanamadığı hastalarda, karın içi ultrasonografi ya da bilgisayarlı tomografi gibi ek radyolojik tetkiklerden faydalanılabilir. Ayrıca hormon uyarı testleri yapılarak; bu uyarıya yanıt olarak erkeklik hormonu serum düzeyinde yükselmenin olup olmadığı kontrol edilmelidir. Erkeklik hormon düzeylerinde gerçekleşen yükselmeler, en azından bir testisin varlığına işaret edecektir.
Hastalığın teşhisi ile birlikte, uygulanacak tedavinin zamanlamasının doğru bir biçimde yapılması önemlidir. Genel olarak inmemiş testis olgularında, inmemiş testislerin ikinci yaş bitiminden önce skrotuma indirilmesinin zorunlu olduğu, prensip olarak kabul edilmektedir. Çift taraflı inmemiş testis olgularında hormonal tedavi uygulamaları, tek taraflı ve hormonal tedaviye yanıt alınamayan çift taraflı olgularda ise genellikle cerrahi tedavi uygulanmalıdır. Tüm bunların dışında inmemiş testis hastalığı içinde özel bir grup olan; retraktil (göçmen) testis olgularında, ergenlik çağına kadar testsisin kendiliğinden skrotuma inmesinin beklenmesi gereklidir. Retraktil testisler, genellikle ortamın ısısına ya da kasık bölgesine yapılan uyarılara bağlı olarak, skrotum üst kısımlarına yükselen ancak normal şartlarda yerine gelen testislerdir. İnmemiş testis hastalığı tedavi edilmediği taktirde, hastalarda önemli bazı komplikasyonların yüksek oranlarda görüldüğü bildirilmektedir.
İnmemiş testis olgularında görülen en önemli risk, ileri yaşta testis kanseri gelişme olasılığıdır. Yapılan bilimsel çalışmaların sonucu; inmemiş testis olgularında testis kanseri gelişim riskinin, normal çocuklara göre 10 kat daha fazla olduğunu ortaya koymuştur.
İkinci önemli komplikasyon inmemiş testis olgularında ileri yaşlarda infertilite (kısırlık) gelişme ihtimalidir. Normalde testisler skrotum içinde yer alıp; bu ortamda sıcaklık karın içine göre 1-2°C daha düşüktür. Aradaki fark çok az gibi görünmekle birlikte, bu sıcaklık farkının sonuçları çok önemli olabilmektedir. Zira bu sıcaklık farkı, sperm üreten hücrelerin tahrip olmasına ve sperm üretiminin ciddi düzeylerde azalmasına neden olmaktadır.
Son olarak; inmemiş testislerin, torsiyon olarak adlandırılan testisin kendi etrafında dönmesi tablosuna olan eğilimi arttırdığı bilinmektedir. Testis torsiyonu acil bir klinik tablo olup en geç 4-6 saat içinde tedavi edilmesi gereken bir hastalıktır. Bu kısıtlı süre içinde tedavi edilmeyen olgularda, kan akımının azalması/durması sonucu testisin kaybedilmesi ile karşılaşılabilir.
İnmemiş testis olgularında, hormon tedavisi ya da cerrahi tedavi uygulanmaktadır. Tedavinin amacı; en kısa sürede ve hasta ikinci yaşını doldurmadan, testisin olması gereken anatomik bölgeye indirilmesidir. İnmemiş testis olguları ile kasık fıtığının birlikte görülme sıklığı normal çocuklara göre daha yüksek olduğundan; kasık fıtığı da saptanan olgularda eş zamanlı fıtık onarımı da uygulanmaktadır.